Wiek dorastania to wzmożona emocjonalność, wysoka nadpobudliwość psychoruchowa, chwiejność emocjonalna. Często tym objawom towarzyszą skrajne i wywołane hormonalnie nienaturalne zmiany nastrojów. Radość i entuzjazm, zbyt duże podniecenie i nadmierna aktywność na przemian z przygnębieniem, zniechęceniem i niezadowoleniem, brakiem motywacji i wiary we własne możliwości.

Zmiany rozwojowe okresu dorastania wyrażają się w przejściu od niedojrzałości do dojrzałości w zakresie poszczególnych funkcji:

  • W zakresie funkcji intelektualnych
  • Kształtowanie rozwoju emocjonalnego
  • W obszarze społecznego funkcjonowania
  • W zakresie uniezależniania się od rodziców
  • Dojrzewanie poczucia własnej tożsamości

Sposoby poszukiwania własnej tożsamości przez młodych ludzi wyrażają się poprzez sprawdzanie trwania miłości rodziców, próby zmieniania siebie, eksperymentowania z samym sobą, sprawdzanie swoich nowych możliwości fizycznych i psychicznych, szukanie dla siebie społecznej akceptacji, dostrzeganie niesprawiedliwości i zakłamania.

W literaturze psychologicznej wiek dojrzewania dzieli się na trzy etapy:

  • wczesny ( 11- 13 rok życia)
  • średni ( 15- 16 rok życia)
  • późny ( 17-18 rok życia)

Na etapie wczesnego wieku dojrzewania najbardziej charakterystyczne są następujące problemy:

  • kłopoty z wyglądem dorastającego ciała;
  • zmiany hormonalne wpływające na zmienność usposobienia, wzrost poziomu agresywności, zgryźliwość w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi;
  • wzrost poczucia własnej indywidualności;
  • bunt i prowokujące zachowania przejawiające się w aktywnym domaganiu się większej swobody i w zachowaniach 'grubiańskich’;
  • silne identyfikowanie się z grupą i wzrost znaczenia przyjaciół;
  • silne poczucie sprawiedliwości, któremu towarzyszy uproszczone widzenie spraw, a co za tym idzie brak tolerancji i niezdolność do kompromisów.

Zagrożenia wieku dorastania:

  • swoboda (nastolatki potrzebują kontroli! kochaj, ufaj i kontroluj!),
  • wolny dostęp do Internetu,
  • uzależnienie od komputera,
  • niewłaściwe informacje, które ze świata docierają do nastolatków, nadmierne dbanie o swoją sylwetkę,
  • labilność emocji: od euforii do płaczu,
  • własne strategie działania (bez doświadczenia),
  • egocentryzm (życie w bańce),
  • wzrost poziomu testosteronu – agresja,
  • eksperymentowanie z życiem, używki.

Do najczęstszych błędów, jakie popełniają rodzice należą:

  • zbytnia natarczywość
  • ocenianie przez porównywanie
  • nadmiernie drobiazgowe krytykowanie
  • niekonsekwentne postępowanie
  • kłótnie, wchodzenie w utarczki słowne z dzieckiem

 Podstawowe zasady postępowania rodziców z ich dorastającymi dziećmi:

  • zasada akceptacji.
  • zasada wiarygodności.
  • zasada poszanowania intymności.
  • zasada stabilności.
  • zasada prośby.
  • zasada konsekwencji.
  • zasada otwartości na informacje.
  • zasada humoru.
  • zasada współdecydowania

Problemy wieku dorastania: samookaleczenia

 Jako powód samookaleczeń, specjaliści i terapeuci wymieniają długi, przewlekły i trudny do zniesienia ból emocjonalny. Cięcie się, bicie, przypalanie – mają go zagłuszyć.

Przyczynami mogą być trudne emocje (wstyd, poczucie winy, wściekłość, zazdrość). Młodzi ludzie próbują z nimi walczyć, jedną z form walki jest zadawanie sobie bólu. To kara a zarazem pokuta, która uwalnia emocje. Ból, jaki towarzyszy okaleczeniu ciała, jednym przynosi emocjonalną ulgę, a drudzy zaczynają dzięki niemu czuć, że żyją. Widok krwi uspokaja – samookaleczenie to działanie według scenariusza, w którym krew mówi o dokonaniu dzieła.

Autoagresja działa na zasadzie powtarzalności: Napięcie –rozładowanie napięcia (np. poprzez samookaleczenie) i po pewnym czasie kumulowanie się napięć. W przypadku, kiedy ktoś okalecza się właśnie po to, by poczuć ulgę, faktycznie nie odczuwa bólu.

U części samookaleczających się osób, sam akt jest osobliwą formą zwrócenia na siebie uwagi albo wołania o pomoc nastolatków nie radzących sobie z presją otoczenia i własnymi problemami. Często okaleczający się mają zaburzone poczucie własnej wartości i autonomii. – Dlatego jedynym miejscem gdzie mogą wyładować swoje emocje jest ich ciało, które jest ich jedyną własnością. Samookaleczenie może być spowodowane niezaspokojonymi potrzebami psychicznymi, następstwem doznawania przemocy w rodzinie.

Sygnały ostrzegawcze – na co warto zwrócić uwagę w zachowaniu dziecka?

  • wycofywanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich;
  • zainteresowanie lub wręcz zaabsorbowanie śmiercią;
  • wyraźne zmiany osobowości i poważne zmiany nastroju;
  • trudności z koncentracją;
  • trudności w szkole, obniżenie jakości pracy i ocen;
  • zmianę dotychczasowych zwyczajów dotyczących jedzenia i snu;
  • utratę zainteresowania rozrywkami;
  • częste uskarżanie się na fizyczne dolegliwości, które nie mają wyraźnej przyczyny somatycznej (bóle głowy, bóle żołądka, ciągłe zmęczenie, nieustanne znudzenie);
  • utratę zainteresowań dla rzeczy i spraw, które do tej pory były ważne;
  • wzrost impulsywności, nagłe impulsywne działania, jak akty agresji i przemocy;
  • zachowania buntownicze lub ucieczkowe, absencję w szkole;
  • odrzucanie pomocy; poczucie, że udzielenie pomocy jest już niemożliwe;
  • oskarżanie się, poczucie winy;
  • wypowiadanie komunikatów na temat beznadziejności.

 

Metody wsparcia to psychoterapia, psychoedukacja rodziców, współpraca rodziców ze specjalistami. 

Najważniejszymi aspektami w porozumieniu z dzieckiem dorastającym jest szczera rozmowa, oparta na wyrozumiałości. U dziecka najważniejsze są przede wszystkim wgląd we własną świadomość, wsłuchiwanie się własne uczucia. Relacja z rodzicami na zasadzie przyjaźni oraz ustaleniu ważnych zasad postepowania jest niezbędnym sposobem na lepsze efekty wychowawcze.

 

Joanna Cholewa – psycholog dzieci i młodzieży
prowadzi konsultacje z rodzicami i terapie dzieci i młodzieży

PODOBNE ARTYKUŁY